گفتگوی ویژه خبری: چالش‌های آموزش تاب‌آوری در ایران
از کارگاه‌های غیرهدفمند تا ضرورت برنامه‌ریزی مدون
فهرست عناوین مطلب
- گفتگوی ویژه خبری: چالش‌های آموزش تاب‌آوری در ایران
- مددکار نیوز: ضمن تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید. محور اصلی دغدغه شما، عدم کارآمدی و اثربخشی آموزش‌های رایج تاب‌آوری در کشور است. مشکل اصلی از کجا نشأت می‌گیرد؟
- مددکار نیوز: شما به طور مشخص به عدم تطابق آموزش‌ها با “گروه هدف” اشاره کردید. این عدم تطابق چه پیامدهایی دارد؟
- مددکار نیوز: برای حل این معضل، رویکرد پیشنهادی شما چیست؟ چگونه می‌توان آموزش‌های تاب‌آوری را به سمت کاربردی شدن و اثربخشی سوق داد؟
- مددکار نیوز: با توجه به ارتباط تنگاتنگ این حوزه با مددکاری اجتماعی، نقش مددکاران اجتماعی در اصلاح این مسیر آموزشی چیست؟
- مددکار نیوز: و کلام آخر شما در مورد آینده آموزش تاب‌آوری در ایران؟
گفتگوی ویژه خبری: چالش‌های آموزش تاب‌آوری در ایران
از کارگاه‌های غیرهدفمند تا ضرورت برنامه‌ریزی مدون
خبرگزاری مددکار نیوز – گروه اجتماعی: تاب‌آوری، به عنوان توانایی حیاتی برای مقابله با سختی‌ها و بازگشت قوی‌تر پس از بحران، در سال‌های اخیر به یک موضوع کلیدی در سلامت روان و علوم اجتماعی تبدیل شده است.
با این حال، نحوه ارائه این آموزش‌ها در کشور با چالش‌های جدی روبروست. برای بررسی عمیق‌تر این موانع و ارائه راهکارهای عملی، با دکتر جواد طلسچی یکتا، بنیانگذار رسانه تاب‌آوری ایران و از صاحب‌نظران حوزه مددکاری اجتماعی و تاب‌آوری، گفتگویی ویژه انجام داده‌ایم.
مددکار نیوز: ضمن تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید. محور اصلی دغدغه شما، عدم کارآمدی و اثربخشی آموزش‌های رایج تاب‌آوری در کشور است. مشکل اصلی از کجا نشأت می‌گیرد؟
دکتر طلسچی یکتا: ممنونم. مشکل اصلی این است که ما در کشور، آموزش تاب‌آوری را به عنوان یک فرآیند سیستمی و هدفمند نگاه نمی‌کنیم؛ بلکه آن را یک پروژه موقت و تکلیف اداری می‌بینیم.
متأسفانه، بسیاری از این دوره‌ها تنها در پاسخ به نامه‌های بالادستی و برای پُر کردن سرفصل‌های آموزشی برگزار می‌شوند. وقتی یک کارگاه آموزشی غیرمدون، ناپیوسته و فاقد برنامه مندی باشد، هرگز نمی‌تواند منجر به تحول رفتاری یا افزایش واقعی ظرفیت‌های روانی در فرد شود. تاب‌آوری، یک مهارت پیچیده است که نیازمند تمرین و تثبیت در طول زمان است.
مددکار نیوز: شما به طور مشخص به عدم تطابق آموزش‌ها با “گروه هدف” اشاره کردید. این عدم تطابق چه پیامدهایی دارد؟
دکتر طلسچی یکتا: پیامد اصلی، هدر رفتن منابع و دلسردی مخاطب است. تاب‌آوری مورد نیاز یک کودک در معرض آسیب اجتماعی، یک بازمانده از بلایای طبیعی، یا یک زوج در آستانه طلاق، کاملاً متفاوت است.
- تاب‌آوری در بحران‌های خانواده، نیاز به آموزش مهارت‌های تاب‌آوری رابطه‌ای، حل تعارض و ارتباط مؤثر دارد.
- تاب‌آوری در شرایط جنگ یا بلایا، نیازمند آموزش‌های بسیج منابع و حمایت‌یابی اجتماعی و تنظیم هیجانی حاد است.
اگر ما در یک کارگاه عمومی، بدون در نظر گرفتن این تفاوت‌ها، صرفاً تئوری‌های کلی را تدریس کنیم، نه تنها به افراد کمک نکرده‌ایم، بلکه ممکن است درک نادرستی از تاب‌آوری در ذهن آن‌ها ایجاد شود که فکر کنند “من به اندازه کافی قوی نیستم” یا “تاب‌آوری برای من کاربردی ندارد.”
مددکار نیوز: برای حل این معضل، رویکرد پیشنهادی شما چیست؟ چگونه می‌توان آموزش‌های تاب‌آوری را به سمت کاربردی شدن و اثربخشی سوق داد؟
دکتر طلسچی یکتا: راه‌حل در سه محور اساسی است: برنامه‌ریزی، بومی‌سازی و سنجش اثربخشی.
- برنامه‌ریزی مدون و پیوسته:
- باید از مدل “کارگاه‌های تک‌جلسه‌ای” عبور کنیم و به سمت “دوره‌های مدون و دنباله‌دار” حرکت کنیم که تمرین‌های عملی، پیگیری و بازخورد بخشی جدایی‌ناپذیر آن است.
- تاب‌آوری باید از سنین پایین و به صورت سیستماتیک در سرفصل‌های آموزشی مدارس گنجانده شود.
- تخصص‌گرایی و متناسب‌سازی با گروه هدف:
- برنامه‌های آموزشی باید بر اساس نیازسنجی دقیق و با لحاظ کردن ابعاد فرهنگی، اقتصادی و نوع بحران رایج در آن گروه هدف طراحی شوند.
- به عنوان مثال، در مناطقی با نرخ بالای اعتیاد، باید بر تاب‌آوری در مواجهه با عود و مهارت‌های بازتوانی اجتماعی تمرکز کرد.
- سنجش و ارزیابی اثربخشی:
- مهم‌ترین گام، سنجش علمی اثربخشی آموزش‌هاست. ما باید قبل و بعد از دوره، سطح تاب‌آوری و استفاده از مهارت‌های آموخته‌شده را ارزیابی کنیم تا مطمئن شویم آموزش‌ها به یک تغییر پایدار رفتاری و شناختی منجر شده‌اند، نه صرفاً به افزایش اطلاعات. متأسفانه، این بخش در کشور ما به شدت مغفول مانده است.
مددکار نیوز: با توجه به ارتباط تنگاتنگ این حوزه با مددکاری اجتماعی، نقش مددکاران اجتماعی در اصلاح این مسیر آموزشی چیست؟
دکتر طلسچی یکتا: مددکاران اجتماعی، به عنوان متخصصینی که در متن جامعه و خط مقدم آسیب فعالیت می‌کنند، بهترین افراد برای اجرای آموزش‌های کاربردی هستند. مددکاران می‌توانند:
- مدل مدیریت مورد (Case Management) را به یک مدل مدیریت تاب‌آوری تبدیل کنند. یعنی آموزش تاب‌آوری را نه به صورت تئوری، بلکه به صورت حل مسئله در زندگی روزمره مددجو دنبال کنند.
- تسهیلگری شبکه‌های حمایتی: همان‌طور که در نظریه تاب‌آوری رابطه‌ای مطرح است، مددکاران می‌توانند شبکه‌های اجتماعی غیررسمی (خانواده، همسایگان، خیرین) را برای تقویت تاب‌آوری جمعی و تسهیل رشد پس از سانحه (PTG) سازماندهی کنند.
مددکار نیوز: و کلام آخر شما در مورد آینده آموزش تاب‌آوری در ایران؟
دکتر طلسچی یکتا: امیدوارم در آینده‌ای نزدیک، ارزش و اهمیت آموزش هدفمند، برنامه مند و متناسب‌سازی‌شده برای گروه‌های هدف، به یک باور عمومی و سیاست کلان تبدیل شود.
ما در رسانه تاب‌آوری ایران تمام تلاش خود را می‌کنیم تا با تولید محتوای علمی و کاربردی، این آگاهی را افزایش دهیم. جامعه‌ای که آموزش دیده و به مهارت‌های عمیق تاب‌آوری مجهز باشد، مسلماً در مواجهه با بحران‌های مختلف، قوی‌تر، مستقل‌تر و تاب‌آورتر خواهد بود.
مددکار نیوز: از وقت و توضیحات جامع شما سپاسگزاریم.
گفتگو و تدوین: مرسده حقیقی
